Hoogsensitiviteit

HOOGSENSITIEVE PERSONEN

samenvatting van het boek van Elaine N. Aron, Hoe blijf je overeind als de wereld je overweldigt, Amsterdam 2002

Op pag. 21-22 van het boek staat een zelftest.

Wat is HSP?

  • Over het algemeen valt het je op dat je minder lijkt te kunnen verdragen dan andere mensen. Je vergeet dat je hoort tot een groep die vaak heel veel creativiteit, inzicht, passie en zorgzaamheid heeft laten zien. (25)
  • Beschouw het als een neutrale eigenschap. (p. 33)
  • Iedereen doet in zijn leven stressvolle ervaringen op, maar HSP-ers reageren sterker op dergelijke stimulansen. Maar zie het niet als een stoornis.  (25)
  • Je intuïtie klopt dermate vaak dat veel HSP's zieners, hoogst intuïtieve kunstenaars of uitvinders zijn, maar ook consciëntieuze, voorzichtige en wijze mensen. (28)
  • Zelfs een gematigde en bekende stimulatie, zoals een gewone werkdag, kan ervoor zorgen dat een HSP 's avonds rust nodig heeft  (29)
  • De kenmerken van HSP-ers... (31-32)
  • In de meeste gevallen is sensitiviteit aangeboren.
  • De (gezins-)omstandigheden kunnen de eigenschap ook laten verdwijnen. (35)
  • Jij en ik leren onze eigenschap als iets neutraals te beschouwen, maar onze cultuur ziet het beslist niet als neutraal... (37)
  • Onze cultuur, waarin men de voorkeur geeft aan een stoere houding, ziet onze eigenschap als iets moeilijks om mee te leven, iets wat genezen moet worden. (64)
  • HSP-ers reageren gewoonlijk met weerstand op veranderingen...

Slaapproblemen

  • HSP-ers weten maar al te goed wat 'te moe om te slapen' inhoudt. In feite zijn ze te geprikkeld om te slapen. (48)
  • Er zijn altijd momenten in ieders slaapcyclus waarop het eenvoudig of moeilijk is om wakker te worden gemaakt, maar sensitieve kinderen lijken minder periodes van diepe, onverstoorbare slaap te hebben. En als ze eenmaal wakker zijn, kost het hun veel meer moeite om weer in slaap te komen. (49)
  • Een hoog gehalte van norepinefrine in de hersenen (de hersenvariant van adrenaline), en ook meer cortisol (hormoon dat aanwezig is in langere toestand van opwinding of alertheid).  (52-53)
  • Hoe meer cortisol zich in een babylichaam bevindt, hoe minder het slaapt, en hoe minder het slaapt, hoe meer cortisol wordt aangemaakt. Ononderbroken slaap 's nachts en geregelde slaapjes brengen het cortisolgehalte in baby's naar beneden (61)
  • HSP-ers hebben meer problemen dan anderen met nachtdiensten of ploegendiensten, en ze herstellen langzamer van een jetlag (83)
  • Respecteer je natuurlijke ritme en ga naar bed als je slaperig begint te worden. Voor een ochtendmens betekent dat vroeg naar bed gaan.
  • Blijven liggen als je wakker bent? Dat kan helpen om uit te rusten, maar niet als - zoals bij sommigen - de gedachten en fantasieën te veel geprikkeld raken (84)
  • Naast slaap en ontspanning hebben HSP-ers ook behoefte aan veel 'rusttijd' om gewoon tot rust te komen en de dag te overdenken (85)

Hersensystemen

  • Onderzoekers: er zijn twee systemen in ieders hersenen:
    1e gedragsactiverend systeem. Dit zet ons tot nieuwe dingen / onderzoek aan.
    2e gedragsremmend systeem, of liever: automatische controlepauze. Dit houdt ons van dingen weg, maakt attent op gevaar etc..Het zou ons wel eens kunnen beschermen tegen ongezonde langetermijnprikkeling.

  • Er zijn twee soorten HSP-ers. De eerste soort heeft een gemiddeld controlepauzesysteem en een nog zwakker activeringssysteem. Zij kunnen tevreden zijn met een eenvoudig leven. Maar het tweede soort is zowel heel nieuwsgierig als zeer behoedzaam, zowel onverschrokken als snel gespannen, zowel gemakkelijk verveeld als snel overvoerd. Het optimale spanningsniveau bevindt zich daarom in een smalle marge. Daardoor ben je er altijd op uit om nieuwe dingen te onderzoeken, ook al weet je dat je naderhand bent uitgevloerd! (56)

  • Er is nog een reden waarom HSP-ers hun lichaam tot teveel dwingen: dat is hun intuïtie die sommigen van hen een continue stroom van creatieve ideeën geeft. Ze willen deze allemaal tot uiting brengen. En wat denk je? Dat lukt je nooit. Je zult moeten kiezen. (81)

  • Cafeïne is een krachtige drug voor HSP's (86)
  • Bij overprikkeling: water drinken, elk uur een groot glas! - wandelen werkt kalmerend - en let op je ademhaling.
  • Wat je kind / lichaam wil zeggen ... o.a. over grenzen...overprikkeling...voldoende slaap en een regelmatig schema...maar zie me niet als zwak of ziek! (92-93)

Kindertijd en puberteit

  • Een sensitieve jongensjeugd en meisjesjeugd verschillen aanzienlijk van elkaar (97).
  • Er zijn overigens redenen om aan te nemen dat veel HSP-ers een ongewoon fijne jeugd hebben gehad. (104)
  • Verwachtingspatroon in vele culturen: mannen horen niet sensitief te zijn, vrouwen juist wel (107). Als sensitieve jongens volwassen worden, moeten ze wel uit de pas vallen met andere mannen in timing en in manier van leven. Sensitiviteit is niet 'normaal' voor mannen. (121)
  • HSP's doorzien sneller alle details en alle implicaties van een bedreigende ervaring (97)
  • Sommige situaties zijn overbelastend omdat ze te intens zijn of te lang aanhouden (109). De moeilijkste opgave is misschien wel om te bepalen hoezeer je jezelf moet beschermen en in hoeverre je jezelf voorzichtig vooruit moet dwingen. (111)
  • Gaan studeren: na een half jaar het bijltje erbij neer gooien. Vanwege overbelasting door een volkomen nieuw leven, nieuwe mensen, nieuwe ideeën, nieuwe levensplannen.

Zorgen voor jouw 'begaafde' zelf (116):

  • Waardeer jezelf voor wat je bent, niet voor wat je doet.
  • Probeer jezelf niet voortdurend te vergelijken met anderen (competitiegedrag).
  • Plan je agenda niet te vol.
  • Houd je verwachtingen realistisch.
  • Verstop je vaardigheden niet.
  • Accepteer het als je geen brede interesse hebt. Of juist wel.

Vriendschappen / hoe omgaan met overprikkeling in sociale situaties (130-137):

  • Zoek andere HSP-ers om mee te praten, in een persoonlijk gesprek.
  • Gebruik je vaardigheden om de prikkeling te vermijden.
  • Geef anderen uitleg over jouw karaktereigenschap.
  • Dat kun je doen in twee 'stereotypen': dat van de passieve slachtofferrol (ik ben zwak, dingen zijn me gauw teveel), het kan ook in de zin van: ik ben een creatieve, diepgaande, intelligente loyale persoonlijkheid. Het vergt enige oefening om het laatste beeld op te roepen.
  • Je kunt ook gewoon uitleggen dat je veel tijd alleen nodig hebt. Anderen hebben dat soms ook.
  • Veel HSP-ers vermijden mensen die inherent zijn aan overmatig stimulerende totaalpakketten - de onbekenden, de grote feesten, de menigten.
  • Over het algemeen is zo'n 70% van de HSP's 'sociaal in zichzelf gekeerd'.
  • Dat betekent niet dat je mensen niet mag, mensenschuw bent etc.
  • Het betekent dat je liever enkele goede vrienden hebt dan een uitgebreide kennissenkring, en dat je meestal niet dol bent op feesten en mensenmassa's.
  • Ook introverte HSP's zijn sociale wezens. Zij gaan meer voor kwaliteit dan voor kwantiteit. Dus: intieme relaties, gesprekken met diepgang.

Verder:

  • Wanneer je een praatje moet maken: beslis of je liever praat of luistert.
  • Onthoud namen en gebruik die ook in de zin waarmee je iemand aanspreekt.
  • Verkopen is niet het gebruikelijke werk voor een HSP-er.
  • Spreken / optreden in het openbaar: dat is vaak lastig voor een HSP, want 1. hij/zij heeft soms het gevoel iets belangrijks te vertellen hebben (iets wat anderen laten liggen); 2. hij/zij bereidt zich goed voor.

Op het werk

  • HSP-ers moeten het niet hebben van stress, lange werkdagen en een overbelastende werkomgeving. (154)
  • Het is van belang dat de HSP-ers werkzaam blijven in de traditionele beroepen, omdat het eenzijdig wordt als alleen niet-HSP-ers dit werk doen. Onze 'priesterlijke' invloed, alsook onze signaal-functie verdwijnt dan. (156)
  • Je hoeft het echt niet te hebben van 'netwerken' (met alles en iedereen contact hebben), temeer omdat je met je intuïtie anderen soms juist voor bent (je signaleert trends en behoeftes eerder dan anderen).
  • Het ligt voor de hand dat je zelfstandig ondernemer bent of zelfstandig werkt binnen een grotere organisatie: je bepaalt zelf je werktijden, de mate van stimulatie, het soort mensen waarmee je te maken hebt. (163)
  • Veel HSP-ers zijn zich vaak bijzonder bewust van het lijden van anderen, mede op grond van hun intuïtie. Daarom kiezen ze ook vaak dienstverlenende beroepen, staan vervolgens in de frontlinie en krijgen teveel stimulatie te verwerken. Waarom niet achter de frontlinie gaan werken en vooral strategie ontwikkelen en in de uitkijktoren gaan staan? (166)
  • Kortom: je hoeft niet de baan te nemen die uitzonderlijk veel stress en overprikkeling veroorzaakt. Je hoeft ook geen lange werkdagen te maken. Het kan zelfs je plicht zijn om korte werkdagen te maken. Jezelf gezond en op het juiste prikkelingsniveau houden is de eerste voorwaarde om anderen te kunnen helpen!
  • Het lijdt geen twijfel dat HSP-ers door de zakelijke wereld worden ondergewaardeerd.
  • Maar getalenteerde, intuïtieve, consciëntieuze mensen zouden als werknemer / medewerker juist gekoesterd moeten worden... (168)
  • Accepteer dat niemand al jouw kanten zal kunnen begrijpen.
  • Accepteer liever de eenzaamheid die gepaard gaat met begaafdheid!!! (171)
  • Noem in sollicitaties (brieven, gesprekken) uitdrukkelijk je positieve kenmerken (172 en 291-295)
  • Trainingssituaties werken soms remmend, omdat er op je wordt gelet, omdat er teveel informatie ineens op je af komt, omdat je teveel mensen om je heen hebt. Je bent dan snel overprikkeld.

Verliefd worden

  • HSP-ers worden sneller verliefd dan anderen (want ze zijn sneller geprikkeld), hoewel sommigen zeggen nooit verliefd te worden (let op wanneer het gaat regenen in de woestijn!).
  • Verliefd zijn poetst je gevoel van deskundigheid en je zelfbeeld vaak op. Als je verliefd bent voel je vaak groter en beter. (183). Mede gevoed door het feit dat HSP-ers niet passen binnen het ideaalbeeld van onze cultuur.
  • Jung: hoe introverter je bent, des te meer druk ontstaat er in je onbewuste om hieraan tegenwicht te bieden. Deze opgekropte energie komt vroeg of laat meestal bij één persoon (of plaats of ding) terecht: je wordt hevig verliefd (184).
  • De beste bescherming tegen te hevig verliefd worden is met beide benen in de wereld staan.

Relaties   

  • Je hebt als HSP-er grotere behoefte aan afzondering, de dag te overdenken etc.
  • Wees daar open en duidelijk in en zeg wanneer je weer beschikbaar bent.
  • Wijs de ander er tactvol op dat HSP-ers juist ook veel positieve eigenschappen met zich meedragen, waarvan de ander profiteert (loyaliteit, intuïtie, diepgang, je pikt meer nuances en subtiliteiten op...).
  • HSP-ers lopen het risico om conflicten, confrontaties, spanningen, tranen etc te vermijden, omdat hen dat teveel prikkelt. Neem desnoods een time-out (201-203)
  • Positieve en negatieve metacommunicatie - reflectief luisteren, zie (203-207)

Helen van wonden / hulpverlening

  • Veelvoorkomende fout van hulpverleners: de HSP-aanleg in cliënt niet herkennen en de symptomen van de HSP-er (zichzelf terugtrekken, stressgevoelig etc.) willen verklaren vanuit jeugdtrauma's o.i.d.
  • Vier therapeutische benaderingen
    1e. Cognitieve gedragstherapie: hoe denk je? hoe gedraag je je? Op bepaalde momenten heel nuttig, doch ook een zeer rationele benadering
    2e. Interpersoonlijke therapie (freudiaans, jungiaans, gestalt, transactionele analyse etc.), gebruikmakend van je intermenselijke relaties. Deze therapie is geschikt om je intuïtieve vermogens op het spoor te komen, het diepst van je ziel, maar omdat HSP-ers er meestal goed in zijn om details te doorgronden, kunnen ze te lang in deze therapie blijven hangen. Ook is er juist bij HSP's het risico van overdracht in de therapeutische relatie (228).
    3e. Fysieke therapie: lichaamsbeweging, eetgewoontes, slaappatronen, massages.
    4e. Spirituele therapie. Gevaar: HSP's zijn van nature al spiritueel, en niet geroepen om de wereld vaarwel te zeggen maar juist om erin te leren leven.

Medicijnen / overige

  • Manieren waarop je eigenschap jouw medische zorg beïnvloedt:
    - je bent gevoeliger voor lichaamssignalen, voor pijn en voor medicijnen;
    - een medische omgeving en situaties van lijden kunnen je overprikkelen.
  • Bijeenkomsten van HSP-ers: rust, veel stilte, hoffelijke alertheid (264-265)

Tot slot:

pag. 291-292:    Tips voor deskundigen in de gezondheidszorg die met HSP's werken
pag. 293-294:    Tips voor leraren die werken met hoog sensitieve leerlingen
pag. 295:          Tips voor werkgevers van hoog sensitieve mensen.

HSP-ers zijn van nature plichtsgetrouw, loyaal, fel op kwaliteit, hebben een signaalfunctie, goed in details, attent op behoeften van klanten/relaties, intuïtief, begaafd.